سر نماز و روح آن (تفسیر سوره جمعه صدرالمتالهین)

نماز تشبیهی است مر نفس انسانی را به اشخاص فلکی ، چه حال انسان هنگام اشتغالش  به نماز کامل شباهت زیادی به آن اجرام با ارواح ملکیشان در عبادت دایم و رکوع و سجود و قیام و نشستنشان برای ثواب و پاداش جاویدان ونزدیکی به پروردگار بی نیاز سبحان دارد ، و لذا پیغمبر (ص) فرمود :نماز معراج مؤمن است و باز فرمود : نماز ستون دین است. 

اصل دین عبارت از تصفیه و پاک شدن روح و تیرگی های شیطان و آرزوهای نفسانی است ، و نماز عبارت است از عبادت مر علت نخستین و معبود اعظم و خیر برتر را و عبادت در حقیقت شناخت حق تعالی جل مجده و علم به او وآیات و نشانه های او به وسیله باطن صافی و قلب پاک و نفس آسوده (از دنیا) است، و سرِّ آن نمازی که ستون دین میباشد عبارت است از علم به وحدانیت و یگانگی خداوند تعالی و وجوب وجود او و تنزّه و دور داشت ذات او و تقدّس صفات و احکام آیات و شناخت امر و خلق و قضا و قدر و عنایت و حکمت و اراده و قدرت و دست و قلم ولوح و نوشته و فرشتگان او ،و کرام کاتبین و کتاب ها و رسولان او ،و روز رستاخیز برای بازگشت بندگانش به سوی او و بازگشت خلایق در حضور او و قیام ارواح و نفوس در حضور او ،با اخلاص در بندگی برای او ، و مقصود من از اخلاص یعنی آنکه خداوند را بدون مشارکت هیچ کس عبادت نماید و آن که ذات و صفات اورا چنان داندکه هیچ جایی برای کثرت در ان نماند ولی برای اضافه سرشار باشد ، هر کس اینچنین نمود او اخلاص ورزیده و نماز خوانده است لذا نه گمراه است و نه بیراهه میرود و هر کس که این چنین( نمازی) نکرد دروغ گفته و گناه کرده است و خداوند برتر و بالاتر از آن است.